Karar verme problem çözmenin her aşamasında seçimler yapmak için gerekli bir mekanizmadır. Problem çözme ise bir durumu sistematik olarak inceleyip, geliştirmek, uygulamak ve sonuçları değerlendirmek için takip edilen bir dizi faaliyeti anlatır. Problem çözme bir sorun ortaya çıktığında uygulanır. Belirli bir problemi çözmek ve istenilen amaca ulaşmak için birtakım ölçütler ışığında, mevcut tüm seçenekler arasından bir ya da birkaçını seçme işlemine de karar verme denilmektedir. Karar verme sadece bir sorun olduğunda başvurulan bir yöntem değildir, bir değişikliğe ihtiyaç olduğunda da karar vermeden yararlanılır.
Karar verme süreci, problemin tanımlanması ile başlar. Problem tanımlanması; amaçların tanımlanması, amaçları başarmak için alternatiflerin tanımlanması, alternatiflerin kıyaslanması için kriterlerin tanımlanması, problemin yapılandırılması aşamalarından oluşur. Problem tanımlandıktan sonra karar modelinin analizi ve geliştirilmesi gerçekleştirilir. Bu süreç ise; problemin ve alternatiflerin analizi, veri toplama ve analizi, çözümün geliştirilmesi, çözümün testi ve sonuçların analizi, duyarlılık analizi aşamalarından oluşur. Bütün bu aşamalardan sonra tercih yapılması, uygulanması ve geri besleme süreçleri sırasıyla gerçekleşir.
Problem, istenmeyen, araştırılıp öğrenilmesi, düşünülüp çözümlenmesi, bir sonuca bağlanması gereken bir durumdur. İstenilen durum ile gerçek durum arasındaki farktır. Problem çözme süreci, karar verme süreci ile iç içe bir süreçtir. Karar verme de ve problem çözme sürecinde önce problem algılanır. Problemin algılanması için kendimize bazı sorular sorarız. Bu sorular; ortada rahatsız edici bir durum var mı, problem nereden doğuyor, bu gerçek bir problem mi, problem kimlerin problemi, problem sahiplerince nasıl görülmektedir. Problemi algılamak için sorduğumuz sorular bize problemi tanımlamamızda yardımcı olmaktadır. Tanımlanan problem karar vermede olduğu gibi analiz edilir. Analiz aşamasında, problem küçük parçalara ayrılarak incelenir. Problemin analizinde aceleci davranılmamalıdır. Veri toplama, soru sorma işlemleri analiz aşamasında gerçekleştirilir. Karar verme sürecinde de olduğu gibi alternatifler gerçekleştirilir ve değerlendirilir. Bu aşamadan sonra problem ile ilgili karar verme, planlama ve çözüm aşamaları gerçekleştirilir. Problem çözme süreci ile ilgili detaylı bilgi problem çözme süreci yazımızda daha detaylı anlatılmaktadır.
Problem çözme süreci ve karar verme süreçlerinde karar verme tekniklerinden faydalanırız. Problemin tanımlanmasında, alternatifler geliştirmede, analiz aşamasında ve çözüm süreçlerinde çeşitli karar verme tekniklerini kullanırız. Bu tekniklerin kullanımından iki önemli unsur bulunmaktadır. Bunlar; bilişsel ve yönetsel unsurlardır. Bilişsel unsurlar, bireylerin problem çözme sürecinde zihinsel faaliyetleri ile ortaya koydukları performansı kapsamakta iken yönetsel unsurlar ise, problemin çözümüne yönelik izlenecek olan teknik ve stratejileri kapsamaktadır.
Karar verme teknikleri, yönetimde oluşabilecek problemlerin bilimsel yaklaşımla çözülmesi için geliştirilen teknikleri içeren bir disiplindir. 20. yüzyılın başından itibaren çeşitli araştırmacıların geliştirdikleri yöntemlerle oluşmaya başlamıştır. Bu tekniklerin çoğu başlangıçta savaşlar nedeniyle askeri amaçlar için geliştiriqlmiştir. 1950 yılından sonra ise işletme yönetiminde karşılaşılan problemlere uyarlanıp işletmelerde uygulanmaya başlamıştır. Karar verme teknikleri bilimsel tekniklerdir. Dolayısı ile tekniklerin işleyişi bilimsel bir süreç gerektirir. Bu süreç şu aşamalardan geçer;
- Gözlem,
- Problemin tanımlanması,
- Modelin oluşturulması,
- Modelin çözümü,
- Çözümün kullanılmasıdır.
Karar verme tekniklerini problem çözme teknikleri ve alternatif geliştirmeye yönelik teknikler olarak ikiye ayırabiliriz. Bu teknikler aşağıdaki kavram haritasında yer aldığı gibidir. Kavram haritasında yer alan teknikler, karar verme tekniklerinin genel yapısını ifade etmektedir.
Karar Verme Teknikleri Genel Akışı:
Referanslar:
- ORUN, Erhan. Karar Verme - Problem Çözme. https://erhanorun.files.wordpress.com. [Çevrimiçi] 2012.
- KAYA, Doç. Dr. İhsan. Çok Kriterli Karar Verme. İstanbul : yazarı bilinmiyor, 2014.
- ÖZKIR, Dr. Vildan Ç. Kararların Modellenmesi ve Analizi. İstanbul : yazarı bilinmiyor, 2012.
Yorum Gönder