Zaman Faktörü
Zaman, her yetişkin bireyin doğru kullanması gereken önemli kavramlardan biridir. Zaman, doğru kullanılmadığı taktirde hedeflenen sonuca ulaşmasını zorlaştıracağı gibi, aynı zamanda imkansızlaştıra bilmektedir. Bundan dolayı zamanı doğru ve etkin kullanılmasını öğrenilmesi gerekmektedir. Karar verme sürecinde zaman faktörü en az diğer faktörler kadar önemli bir faktördür. Keza örgütlerin, alacakları tüm kararları belli bir süre içerisinde vermesi gerekmektedir.
Zaman aşımına uğramış kararların doğru alınsa dahi alınana kararın etkinliği az veya hiç olmayacaktır. Bundan dolayı alınacak kararın istenilen sonucu ve etkiyi verebilmesi için belirlenen zaman çerçevesinde alınması gerekmektedir. Zamanın etkisi bireylerin ne denli etkili kullandığı ile doğru orantılıdır. Bu etkiyi bireyin bilgi, beceri ve kabiliyeti belirlemektedir. Bireyin, beceri ve kabiliyetleri arasında uyumsuzluk olması durumunda, işlerin yoğunluğu artması ile birlikte bu yoğunlukla baş etmekte zorlanacağı gibi bazı durumlarda da bu yoğunluktan uzaklaşamayacaktır.
Kurumların büyüklüğü ve büyüme istikrarın sürmesi ile birlikte, yönetici konumunda olan bireylerin az zamanı olmasında dolayı zamanı etkin ve doğru kullanabilmeleri gerekmektedir. Yönetici konumunda olan birisinin zamanın etkin ve verimli kullanamaması durumunda üzerindeki sorumlulukları yerine getirme noktasında zorluk yaşama olasılığı oldukça yüksektir. Zaman bakımında üzerinde bulunan sorumluluklarını yerine getirme de sorun yaşayan bir öneticinin, karar verme sürecine yeteri kadar zaman ayırmadığı taktirde bu süreçle ile ilgili de zorluklar yaşayacaktır.
Kararın erkinliğinin önemli etmenlerinde biri karar verme sürecinde, karar vericilerinin sahip olduğu zamandır. Bu süreç çoğu zaman başkaları tarafında sınırlandırılmış zaman aralığında olduğundan dolayı karar vericiler bu sınırlandırılmış zaman çerçevesinde karar verme durumunda kalabilmektedirler. Bu durumunda ortaya çıkardığı zaman baskından, karar vericinin yeterli derecede bilgi toplaması ve ek seçenekler belirleyebilmesi imkansızlaşmaktadır.
Alternatifler arasında seçim yapılıp nihai kararın verilmesine kadar geçen süreye "karar zamanı" olarak adlandırılmaktadır. Bu süre kararın verimliliği ile ilgili olarak yaklaşık bir ölçü vermektedir.
Karar verme sürecinde zaman faktörü, kararları iki yönden etkilemektedir. Bunlar; karar vericinin karar verme süresine ayırdığı zamandır. Genellikle bu zaman zarfı yeterli derecede alternatif belirleme ve analiz etme gibi durumların yapılamadığı zamanlardır. Diğeri ise; karar vericiyi olduğu kadar karardan etkilenenleri de etkileyen zamandır. Alınan kararların bireylerde yarattığı etki aynı zamanda kurumların ruhunu da önemli ölçüde etkilemektedir. Bundan dolayı alınan kararların kurumlarda görev yapan bireyler bu alınana kararları uygun bir zamanda öğrenmek istemektedirler. Böyle bir durumda alınan kararı öğrenen bireyler, eğer astları var ise onlara uygun bir zamanda iletme hükümlülükleri vardır. Ast, üst ilişkisi çerçevesinde alınan kararların iletilmesinde zamanlamayı yakalayabilmek temel noktadır.
Gerçek yaşamda karar verme süreci, pek çok etkenden etkilendiğinden dolayı yönetici bir bireyin usulüne göre karar verme sürecini takip etmesine engel olan zaman darlığı gibi pek çok faktör vardır. Zaman başta olmak üzere bu faktörler karar vericinin üzerinde yarattığı baskı sebebi ile düşünme ve kararsızlığa neden olabilmektedir. Daha etkili olmak ve etkili karar almak isteyen bir yöneticinin düşünmek için yeteri kadar zaman ayırdığından emin olmalıdır. Bununla birlikte zamanı etkin ve verimli kullanabilmelidir. Rakipleri ile etkin bir olarak mücadele etmek isteyen bir kurum, kararları belli süre zarfı içerisinde vermek durumundadır. Bunu yapmadığı zaman ise rakipleri ile etkin olarak mücadele edemeyeceğinden dolayı müşterilerin taleplerini de karşılamak konusunda problemler yaşayacaktır. Bu tür problemler ile karşı karşıya kalmamak adına karar almak ve müşterilerinin isteklerine cevap vermeyi belli bir süre içerisinde yapmak zorundadır. Bu tür durumların karar vericilerin üzerinde baskı yarattığında dolayı toplanması gereken tüm araç - gereç ve bilgilerin ulaşılmasında zorluklar ile karşılaşılabilmektedir.
Karar vericinin zaman faktörü bakımından göz önünde bulundurması gereken bazı önemli noktalar ise aşağıdaki gibidir.
- Karar verici, karar verirken kararla ilgili zaman ölçeğinden haberdar olmalıdır.
- Kilit noktanın tanınan zamandan ziyade, düşünce ve uygulama olduğunu bilmelidir.
- Karar vericinin, almış olduğu karar ile ilgili olarak soru işaretleri olmamalıdır.
- Karar verici gereksiz gecikmelere sebep olmamalıdır.
- Karar vermenin en uygun zamanı, karar vericinin verilecek kararla ilgili tüm bilgi ve verilere sahip olduğu zamandır.
- Gecikmenin yarar sağlayacağı tek durum, edinilmiş olan bilgilerde oluşan değişiklikler ve daha fazla bilgi ihtiyacıdır.
Genel çerçevede bir karar verici yukarıda sıralanmış olan maddelerin farkında olması gerekmektedir. Bunların fakında olunması karar vericinin üzerindeki baskıyı bir nebze alacağı gibi kararın zaman çerçevesi içerisinde alınmasında da etkili olacaktır.
Zaman baskısı ile birlikte bazı dış ve iç koşullar, karar vericiyi hızlı karar almaya sevk edebilmektedir. Aynı zamanda, zaman baskısı karar vermek durumda olan bireyin üzerinde ciddi derecede psikolojik baskı oluşturmaktadır. Bu durumun bazen yarar sağdığı görülse de genel olarak riski bir durumdur. Hızlı karar alma durumu her şeyden önce, yoğun bir çalışmayı da beraberinde getirmektedir.
Hızlı ve acil karar alma durumu, yeterli ölçüde bilgi toplama imkanı vermemektedir. Normal bir karar verme süreci; bilginin toplanması, alternatiflerin belirlenmesi, analizlerin yapılması ve tüm bunların yanında strateji belirlemek için yeteri kadar zaman olması gerekmektedir. Acil kararlarda; hızlı bilgi akışı, birimler arasında ki ilişkiler, yatay ve çapraz haberleşme olması gerekmektedir. Bu koşulların sağlanamaması durumunda ise eksik bilgiler ile karar alınmak durumunda kalına bilinmektedir.
Sonuç
Zaman, doğru ve etkin yönetilmesi gereken bir unsur olsa da, yönetici konumunda olan bir bireyin karar verme dışında da sorumlulukları olduğunda dolayı, sorumlulukları arasında doğru bir önceliklendirme yaparak karar vermek için yeteri kadar zaman ayırdığından emin olması gerekir. Bazı durumlarda doğru bir önceliklendirme yapılmadığından dolayı karar verme için yeteri kadar zaman ayrılmamaktadır. Bu gibi durumlarda alınacak kararın etkinliği yeterli olmayabilmektedir. Bu nedenle de kararı alırken muhakkak kararla ilgili zaman ölçeğinden haberdar olunması gerekir. Doğru ve etkili bir karar alınılması için belirlenen zaman çerçevesinde alınması gerektiği unutulmamalıdır.
Referanslar:
- SAĞIR, Cenkan. Karar Verme Sürecini Etkileyen Faktörler ve Karar Verme Sürecinde Etiğin Önemi: Uygulama Bir Araştırma. [-] Edirne : -, 2006.
- Çil, Prof. Dr. İbrahim. karar Teorisi ve Analizi. -, -, -
Yorum Gönder