Bireyler, bireysel olarak karar verirken çevresel koşullardan kendini soyutlayabilme lüksü olduğundan dolayı, tüm çevresel faktörleri dikkate alma zorunlulukları bulunmamaktadır. Kurumlar ise bunu yapabilmek lüksüne sahip değillerdir. Kurumlar, her konu veya durum da bağımsız davranabilen her hangi bir etki altın da kalmadan karar verebilme lüksüne sahip değillerdir. Yani, bir kurum bulunduğu ortamdan kendini soyutlayabilen bir varlık değildir. Bu nedenle de her zaman çevre ile etkileşim halindedir.
Çevresel koşullar, kurumlar için fırsatlar yarattığı gibi tehditler de yaratabilmektedir. Bu nedenle de bir kurum çevresin de olan unsurları dikkate alarak izlemesi gerekmektedir. Kurumun çevresinde meydana gelen unsurlar, kurumların başarı ya da başarısızlığına neden olabilmektedir. Karar verme sürecinde, kurumları muhakkak çevresel koşulları dikkate alarak karar vermeleri ve bunu yaparken de bu koşulları işletmenin çıkarına olacak şekil de değerlendirilmeleri gerekmektedir.
Tavsiye: Karar Verme Sürecinde; Kararın Önemi
Çevresel Koşullar
Kurumlar, çevresiyle sürekli etkileşim içerisinde olan toplumsal sistemlerdir. Dolayısıyla kurumun çevresel koşulları karar alama sürecinde kararın etkinliğini etkileyeceği gibi karar verme davranışını da etkileyecektir. Yani, kurumların çevre ile aralarında hammadde ve bilgi alışverişinde bulunduklarından dolayı kurumların ilerleyişlerini etkileyebilmektedirler. Kurumların başarılarını ve sürdürülebilirliklerini devam ettirebilmeleri için çevresini oluşturan faktörler hakkında bilgi sahibi olması gerekmektedir. Bu durumun göz ardı edilmesi durumda ise başarılı olma olasılıkları düşük olacağından dolayı rekabet üstünlüklerini de kaybedeceklerdir. Sürdürülebilirlikleri çevresine bağlı kurumlar, açık sistem modeli sahip kurumlardır.
Kurumlarda karar verme davranışları, iç ve dış olmak üzere pek çok faktörün bir birileri ile etkileşimlerinden oluşmaktadır. Bu durumda karar verme pozisyonunda olan biri, hem iç hem de dış faktörler arasında olan ilişkileri anlaması ve doğru olarak yorumlaması gerekmektedir. Kurumları sistem olarak ele aldığında üç tür ilişkiden bahsedilebilir. Bunlar; örgüt içi faktörler, yakın çevre faktörleri ve genel çevre faktörleridir. Bu üç faktörün bir biri ile olan ilişkisi kurumların geleceklerine yön vermektedir. Aşağıdaki neden sonuç ilişki diyagramına bakıldığında ana faktörlerin hangi alt faktörleri içerdiği görülmektedir.
Örgüt içi faktörler; karar verme sürecinde kurumu bir bütün yapan faktörlerin her biri birbirini etkilemektedir. Kurumunda çalışan bireylerin karakteristik özellikleri, kurumun amaçlarını gerçekleştirmede konusunda doğrudan etkilendiği gibi bu amaçları gerçekleştirmesi için yapılan stratejiler, planlar, kurum yapısı ve teknolojik alt yapı gibi faktörlerde etkilemektedir. Bu sebeple de karar verme sürecinde, örgüt içi faktörlerin bir birini tamamlayıcı unsur ve uyum içerisinde hareket etmeleri gerekmektedir.
Yakın çevre faktörleri; bu faktörlerde meydana gelen değişim ve gelişmeler kurumların alacakları kararları doğrudan etkilediğinden dolayı, karar verici, yakın çevre faktörlerinin, bir birileri ile olan ilişkilerini ve kurumu olan etkilerini dikkate almak zorundadır. Bu faktörlerde olan değişimlerin dikkate alınmaması durumda kurumun yaşamını tehlikeye sokacağından dolayı, alınacak kararda bu faktörlerin muhakkak göz önünde bulundurulması gerekir.
Genel çevre faktörleri; bu faktörler genellikle ulusal kültür ve ekonomik şartlara bağlı olarak ele alınmaktadır. Bunlara bağlı olarak endüstri alanında yapılan çalışmalarda, örgütün çevresel ekonomik faktörleri tahmin edebilmesi önemlidir. Yapılacak olan bu tahminlerin doğru olmaması durumda, çıktı ile talep arasında uyumsuzluk olacağından dolayı kurumun uzun vade de sürdürülebilirliğini tehlikeye sokacaktır. Genel çevre faktörleri, yakın çevre faktörlerinde de olduğunu gibi bu faktörlerde de meydana gelecek değişmeler ve gelişmelerden etkilenmektedir.
Genel çevre faktörleri aynı zamanda yakın çevre faktörlerini kapsadığından dolayı yakın çevre faktörlerinin üzerinde de etkileri vardır. Genel ve yakın çevre faktörlerinin örgüt faktörleri üzerinde de dolaylı bir etkisi bulunmaktadır. Ekonomide meydana gelecek dalgalanmalar sonucunda müşterileri etkileyebileceğinde, pazarda hareketsizliğe neden olacaktır. Bu durumda kurumlar için olumsuz bir etki yaratacaktır.
Örgütün genel ve yakın çevresinde meydana gelen tüm değişmeler ve gelişmeler, örgütün iç amaçları, strateji ve planlama sistemi, teknolojik alt yapı, iş akışı, ödüllendirme ve motivasyon sistemi, iletişim ilişkileri, kurumsal yapı, yetki ve sorumluluk ilişkilerini etkilemektedir. Tüm bu etkenlere bağlı olarak, kararları sürekli değişen ortamlara göre gözden geçirilip, değiştirmek zorunlu hale gelmektedir. Bu tür değişmelerin takip edilip uygulanması zaman almaktadır. Bu tür değişmelere hızlı bir şekilde adapte olabilmek için kurumlarda bulunan her bölüm, ayrı bireyler yetkilendirilerek kararların uygulanmasını sağlamak daha etkili olacaktır.
Dış çevre unsurları, kurumların faaliyetlerini etkileme olasılığı olan tüm çevresel faktörler, dış çevre unsurları olarak değer değerlendirilmektedir. Aynı zamanda genel çevre unsurları da bu gruba dahil edilebilmektedir. İlgili çevre, kurumla doğrudan ilişki içerisinde olan etkenler ilgili çevre olarak nitelendirilmektedir. Aynı zamanda ilgili çevre, iş çevresi olarak da adlandırılmaktadır. İlgili çevre; tedarikçiler, rakipler, müşteriler, iş gücü vb. öğelerden oluşmaktadır. İlgili çevre, dış çevreden kuruma daha yakın olduğundan dolayı, kurumların rutin işlerini ve performanslarını doğrudan etkilemektedir. İç çevre ise, kurumun yapısı, yapı içerisindeki yönetsel yetki dağlımı, davranış boyutları, iletişim biçimi ve kararları oluşturma biçimi olarak tanımlanabilir.
Karar verme sürecini etkileyen önemli faktörlerden biri de örgüt içi iletişimdir. Örgüt içi iletişim, karar verme sürecinde karara katılan bireyler arasında etkili bir iletişim olması durumunda, kararın alınmasında ve uygulamaya konulması noktasında karşılaşılabilecek sorunları çözülmesi ve kararın başarılı olma olasılığı yüksek olacaktır. Bu nedenle de kararın örgütte çalışan bireylere nasıl iletileceği önemli bir durumdur. Kararın etkili ve başarılı olabilmesi için alınacak olan kararın zamanında iletilmesi gerekmektedir. Eğer karar zamanında iletilmez ve ertelenirse, kararın uygulamasında çeşitli zorluklarla karşılaşılabilir. Bundan dolayı da kararın zamanında iletilmesi büyük önem arz etmektedir. İletişim her alanda olduğun gibi karar verme kavramının da önemli unsurlarında biridir. Keza, örgütteki iletişim yapısı alınacak kararın etkinliğini artırabileceği gibi azaltabilmektedir de, kurumlardaki iletişimin etkinliği aynı zamanda alınacak kararın da etkinliğini göstermektedir.
Karar verme süreci, örgütsel amaçla fiziksel ve toplumsal çevre arasındaki ilişkiyi düzenlemektedir. Bu nedenle karar vericilerin görevi çevresel değişikliklerle örgütsel amaçları uyum içerisinde tutabilmek olmalıdır.
Sonuç
Çevresel koşulların neredeyse etkilemediği alan bulunmadığından dolayı, alınacak olan kararlar da titizlikle araştırılması gereken önemli unsurlardır. Çevresel koşullar, üç grup altında toplanmasına rağmen genel çevre koşullarının her biri bir alandan oluşmaktadır. Bu nedenle de kurumun faaliyet gösterdiği alan ile genel çevre koşulları arasında doğrudan mı yoksa dolaylı bir ilişkinin mi olduğu saptanması gerekmektedir. Bu saptama sonucun da yakın çevre faktörleri ile örgüt içi çevre faktörleri arasında ki bağlantı ortaya konularak karar analizleri yapılmalıdır. Karar verme sürecin de belirlenecek olan alternatiflerin çevresel koşullar ile doğrudan bir bağlantı içerisinde olacağından dolayı, bu alternatiflerin uygulanabilir olup olmaması da bu faktörlere bağlıdır. Bu nokta da kurumsal olarak karar verme sürecin de çevresel faktörlerin göz ardı edilemeyeceğinin bir göstergesidir.
Karar verici konumunda olan bir birey, çevresel koşulları iyi analiz edebilmesi kurumun geleceği açısından önemli olduğu kadar kişisel kariyeri açısından da büyük önem arz etmektedir. Her ne kadar bu faktörler karar verme sürecinde büyük öneme sahip olsa da bu süreç bireyler arası bir süreç olacağından dolayı karar vericinin iletişim becerilerinin de gelişmiş olması gerekmektedir. Karar verme süreci çok boyutlu bir süreç olduğundan, optimum bir karar için iletişim olmazsa olmazdır.
Referanslar:
- SAĞIR, Cenkan. Karar Verme Sürecini Etkileyen Faktörler ve Karar Verme Sürecinde Etiğin Önemi: Uygulama Bir Araştırma. [-] Edirne : -, 2006.
- Çil, Prof. Dr. İbrahim. karar Teorisi ve Analizi. -, -, -
Yorum Gönder