Şüphesiz ki, faaliyet gösterilen her alanda, alana özel olarak doğrudan veya dolaylı etki eden faktörler vardır. Alanın kapsam alanı, durumu, çevresi, soyut veya somut olması, etki edeceği çevre vb. durumlar değişebileceği veya özeleşebileceğinden dolayı muhakkak etkileneceği faktörler olacaktır. Aynı zaman tüm alanların ortak olarak etkileneceği faktörler de mevcuttur. Bunlar; çevresel koşullar, zaman ve olmazsa olmaz İNSAN faktörüdür. Bu nedenle hangi alanda faaliyet gösterilirse gösterilsin, etkilendiği ve etkilediği faktörlerin göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
Karar kavramında ise, alınacak olan kararlar bir süreci yayıldığında bu süreç içerisinde istenilen neticeye ulaşıncaya kadar geçen zaman zarfından karaların etkilendiği bazı faktörler vardır. Bu faktörler alınacak olan kararın konusu olduğu kadar ne kadar hassas bir karar durumu olmasına göre de değişebilmektedir. Yani, karar verme sürecine etki eden tüm faktörlerin, alınacak olan her karar da tümü göz önünde bulundurulmayabilir. Daha öncede ifade edildiği gibi faktörlerin tümünün uygulanıp uygulanmamasın da kararın hassasiyeti ve konusu oldukça büyük bir öneme sahiptir, Karar verme sürecinin etkilediği tüm faktörler aşağıdaki kavram haritasında yer almaktadır.
Karar Verme Sürecine Etki Eden Faktörler
Karar, geçmişteki davranışları yansıttığı gibi gelecekteki sonuçları da yansıtmaktadır. Belli aşamalardan meydana gelen bir süreç olarak görülmektedir. Karar verme, her ne kadar alternatifler arasında bilinçli bir seçim yapma süreci olarak nitelendirilse de rasyonel düzenlemelerden başka faktörler de etki edebilmektedir. Bu durumda karar verme sürecine etki eden faktörler iki grupta ele alınabilir. Bunlar öznel ve nesnel faktörlerdir. Öznel faktörler; sezmek, tecrübe, bilimsel yetki gibi faktörlerdir. Nesnel faktörler ise; karar verenin kişiliği dışında olan faktörlerdir.
Karar verenin bulunduğu makama uygunluğunun yanında karar verme teknikleri, doğup büyüdüğü ve yaşadığı çevre ile birlikte bilgi seviyesi bu faktörler arasında yer almaktadır. Aynı zamanda karar verenlerin sayısı kararın etkinliğini doğrudan etkileyebilmektedir. Kararın bir kişi veya grup tarafından alınacak olması, hızlı karar verilmesinin yanında farklı bilgi kaynaklarından yararlanılması açısından önem arz etmektedir. Karar tek kişi tarafından veriliyor ise zaman bakımından karar vermek daha kolay olduğu gibi hızlı verilebilmektedir. Diğer açıdan birden çok kişi tarafından karar alınırsa, farklı görüş ve bilgilerin olmasının doğuracağı farklı davranışlar ile birlikte doğru zamanda karar verilememesine de neden olabilmektedir.
Karar veren kişinin sahip olduğu nitelikler doğru ve kaliteli bir karar vermek için önemli bir dinamiktir. Karar veren kişinin problemi algılama düzeyi önemli olduğu gibi teknik ve bilişsel özellikleri de önemlidir. Karar verme süreci problemin farkına varılması ile başlar ve nihai çözümün değerlendirilmesine kadar devam etmektedir. Bu süreç içerisinde kişilerin birbirleri ile olan etkileşimlerini artırması durumunda doğru karar verme olasılığını artıracaktır. Bundan dolayı da bir grup tarafından verilecek olan kararların konu ile ilgili olarak iş bölümü yapılması önemlidir. Grup tarafından alınacak olan kararların nihai karar vericisi de olmalıdır.
Karar verenin öncelikleri önemli olduğu kadar tercihleri de önemlidir. Bilgi ile haşır neşir olurken, bilginin değerlendirilmesinin yanı sıra farklı seçenekler yaratılarak bu seçenekleri problemin çözümüne yönelik süzgeçten geçirmek bilişsel bir gayreti gerektirir. Bazen karar veren kişinin kendi tercihlerine göre hareket ettiği de görülebilmektedir. Bu durum önceliklerin şekillenmesinin yanında tercihleri de şekillendirmektedir. Karar veren kişilerin; kişilikleri, bilgiye başvurma sıklığı, kullandığı bilgi kaynakları, değer yargıları ile birlikte tutumları ve kişisel amaçları da önemli rol oynamaktadır. Karar verme sürecine etki eden diğer tüm faktörler aşağıdaki kavram haritasında yer almaktadır.
 |
| Karar Verme Sürecine Etki Eden Faktörler |
Sonuç
Karar verici konumunda olan bir birey, öznel ve nesnel faktörleri ayırt edebilmesi gerekir. Bu iki kavramı ayırt edemeyen bir karar vericinin alacağı kararın doğru bir karar olma olasılığı düşük olabilmektedir. Bu nedenle de karar ister bir grup tarafından isterse de bireysel olarak alınıyor olsun yukarıda yer alan bu kavramları bilmeleri gerektiği gibi bu kavramlar arasında ne tür bir ilişkinin olduğunu da değerlendirmeleri gerekmektedir. Bu değerlendirmenin yapılabilmesi için kararın konusu, kapsam alanı ve önemi, karara etki edebilecek faktörlerin öncelikle dirilmesin de oldukça büyük bir önem taşımaktadır. Birincil ve ikincil derece öneme sahip olan faktörler arasında ki ilişki doğrudan mı yoksa dolaylı bir ilişkinin mi var olduğu belirlenmesi gerekir. Faktörler arasında ki ilişkiler belirlenirken istatistiksel analiz teknikleri kullanılabileceği gibi bazen sezgisel olarak da yapılabilmektedir.
Faktörler arasında sezgisel olarak nasıl bir ilişki olduğunu belirleyebilmek için karar vericinin, tecrübeli ve bilgili olması gerektiği gibi farkındalık yetisi gelişmiş bir birey olması da gerekmektedir. Bunun olmaması durumunda sezgisel olarak faktörler arasında ilişkilendirme yapılması riskli olacaktır. Bu da alınacak olan kararın etkinliğini doğrudan etkileyecektir. Karar almak bazen yeteri kadar ciddiye alınmadığından dolayı önemsiz bir konu olarak görülebilmektedir. Fakat kurumsal düzel alınacak olan bir karar, karar verici konumunda olan bireyin alacağı kararla ilgili olarak, kararı etkileyebilecek her türlü durum ve faktörü göz önünde bulundurması gerekmektedir.
Referanslar:
- SAĞIR, Cenkan. Karar Verme Sürecini Etkileyen Faktörler ve Karar Verme Sürecinde Etiğin Önemi: Uygulama Bir Araştırma. [-] Edirne : -, 2006.
- Çil, Prof. Dr. İbrahim. karar Teorisi ve Analizi. -, -, -
Yorum Gönder