Lillian Moller GİLBRETH'ın Hayatı

Lillian Moller GİLBRETH 1878 - 1972

Lillian Moller Gilbreth, ilk kadın Endüstri Mühendislerinden biridir. Oakland, California'da doğdu. William ve Anne (Delger) Moller çiftinin çocuğudur. Muhtemelen ilk gerçek Endüstriyel/Örgütsel Psikologtur. O ve kocası Frank Bunker Gilbreth Endüstri Mühendisliği alanının öncülerindendir. Zaman ve Hareket Etüdü ile ilgilenmişlerdir.  

Lillian Moller Gilbreth sivil savunma, savaş üretimi ve bedensel engelli rehabilitasyonu konularında A.B.D. Başkanları Hoover, Roosevelt, Eisenhower, Kennedy ve Johnson'a danışmanlık yapmıştır. O ve kocası Frank'ın Smithsonian Ulusal Amerikan Tarihi Müzesi'nde (Smithsonian National Museum of American History) kalıcı sergileri vardır ve onun portresi Ulusal Portre Galerisi'nde (National Portrait Gallery) korunmaktadır.

1900 yılında University of California, Berkeley'den mezun oldu. 1902'de aynı üniversitede yüksek lisansını tamamlamıştır. University of California'da doktora derecesi almak için tezini tamamlamıştır. Ancak gereksinimleri tamamlayamadığı için derecesini alamamıştır. Tezi Yönetim Psikolojisi başlıklıydı. Daha sonra 1915 yılında Brown Üniversitesi'nden doktora derecesi almıştır. Bu Endüstriyel Psikoloji için verilen ilk dereceydi. Ayrıca Princeton Üniversitesi, Brown Üniversitesi ve Michigan Üniversitesi'nden 22 fahri derece almıştır.

İş hayatına bir mühendis, psikolog, eş ve anne perspektiflerinin kombinesinden bakmıştır. Endüstri Mühendislerine işin psikolojik yükü konusunda yardımcı olmuştur. Psikoloji ve bilimsel yönetimi sentezleyen ilk Amerikalı mühendistir. O ve kocası Frederick Winslow Taylor'ın devrimci fikirlerini, Taylor Formülü ne uygulaması kolay ne de yeterliydi; bu uygulamaların başarılı olabilmesi için mühendislerin ve psikologların sıkı çalışmaları gerekliydi. İkisi de konu üretim alanındaki insan unsurunun yönetimi olduğunda, Taylor'ın tanımladığı şekliyle bilimsel yönetimin yetersiz kaldığına inanıyorlardı. Gilbreth’lar çeşitli başarılı yöneticilerin desteğiyle, Taylorizm'e yapıcı bir eleştiri ortaya koymuşlardır. Lillian Gilbreth on iki çocuk sahibi olmanın, yazarlığın, yönetim şekilleri konusunda şirketlere yardım etmenin, kadın müşterilerin yönetiminin de üstüne bir masa tasarımında rol almış; bu tasarım 1933 yılında IBM ile işbirliği içerisinde Chicago Dünya Fuarı'nda sergilenmek üzere hazırlanmıştır.

Yönetim teorisi

Lillian Gilbreth'ın çalışması verimsizlik ve israf, sadece zamanın ya da hareketin değil ayrıca potansiyel memnuniyetin ve çalışarak kazanılacak performansın israfı, üzerine odaklanmıştır. Ona göre kötü planlanmış iş tanımları çalışmayı sıkıcı hale getirir ve içindeki keyfi yok eder. Gilbret'ın teorisinde sermaye sahibi ve yöneticilerin işyerlerinde otorite kurmasının gerekliliği ve her çalışanın temel olan insana saygıyı hak ettiği belirtilmiştir. Lillian, Yönetim Psikolojisi (The Psychology of Management) adlı kitabında, psikolojinin bilimsel yönetimin bir parçası haline gelebileceğini, hatta bunun zorunlu olduğunu söylemiştir. Çalışmalarından biri görünmeyeni görünür hale getirebilen harekettir. Gilbreth’lara göre iş sonsuz sayıda döngünün, moleküller, bir araya gelmesiyle oluşur ve bu döngülerin her biri kendi içinde zamanında yapılan therblig olarak isimlendirdikleri birim beden hareketlerinden, atomlar, oluşmalıdır. Aksi takdirde hareket kaybı veya israf vardır. Lillian Gilbreth, Taylor'dan farklı olarak Endüstri Mühendisliği’ne insan unsurunu getirmiştir. Tatmin duygusunun insanın yeteneklerini kullanmasıyla ortaya çıktığına ve bu durumun yapılan işi kalifiye hale getirebileceğine inanmıştır.

Şirketler için yaptığı çalışmalar

En bilinen çalışması 1926 yılında Jhonson & Jhonson için hazırladığı Büyük Bunalımın ilk yıllarında kadın müşterilerin harcamalarını artırmak amacıyla yaptığı pazar araştırmasıdır. Bunun yanında Jhonson & Jhonson ve Macys gibi birçok ünlü şirkete yönetim departmanlarına da destek vermiştir. 1926'da Jhonson & Jhonson kendisini danışman olarak görevlendirmiştir. Üç ayrı fayda sağlamıştır. İlk olarak şirket onun psikolog olması yönüyle fikir ve davranışların izlenmesini ve analizlerinin yapılabilmesini sağlamıştır. Şirket ayrıca materyaller ile insan bedeni arasındaki ilişki üzerine uzmanlaşmış bir mühendisin tecrübesinden yararlanabilmiştir. Üçüncü avantaj ise, 12 çocuk annesi, modern kariyerli bir kadın olarak toplumda sahip olduğu yerin, müşterilerin şirkete karşı güven duymasını sağlayabilmesidir. Gilbreth, Jhonson & Jhonson'da çalıştığı süre içinde hijyenik pedlerin ambalajlarının oluşturduğu psikolojik etkileri incelemiştir.

Kitaplar/Makaleler

Lillian Gilbreth, yönetim teorisine en doğrudan etkisini yazıları ve konuşmalarıyla yapmıştır. Daha önce yayınlanmamış olan doktora tezi Yönetim Psikolojisi (1914) ve Yorgunluk Çalışması (Fatigue Study) (1916) adlı kitapları yazmıştır. Field System kitabının indeksini yazmış, ayrıca kocasının tek yazar olarak göründüğü Concrete System ve Bricklaying System adlı kitapları çocukları uyuduğu zamanlarda birlikte yazmışlardır (Gilbreth 1998). Bunların dışında makaleler yazmış; Hareket Etüdü, Primer Bilimsel Yönetim, Uygulamalı Hareket Etüdü ve Engelliler İçin Hareket Etüdü adlı çalışmalarda %50 ve üzerinde katkı yapmıştır.

Lillian Gilbreth, Amerikan Ulusal Mühendislik Akademisi'ne (National Academy of Engineering) seçilmiş ilk kadındır ve bazı yerlerde Mühendisliğin First Lady'si olarak anılır. Ayrıca Purdue Üniversitesi, şu an New Jersey Teknoloji Enstitüsü olarak bilinen Newark Mühendislik Koleji ve Wisconsin-Madison Üniversitesi'nde profesörlük unvanına sahip olmuştur. 1984 yılında Amerikan Posta Servisi Gilbreth'ın anısına Büyük Amerikalılar Serisi’ne dahil 40 sentlik bir posta pulu bastırmış; ayrıca Amerikan Psikoloji Birliği tarafından anısı yaşatmak için övülen ilk psikolog olmuştur. Daha sonra psikologlar Gary Brucato Jr. and John D. Hogan tarafından John Dewey'in 17 yıl önce Amerikan pullarında yer aldığı şeklinde eleştiri yapılsa da Lillian Gilbreth'ın bunu gerçekleştiren ilk kadın psikolog olduğunu onlar da vurgulamıştır. Başka bir çalışmada psikoloji tarihçisi Ludy T. Benjamin pulları çıkarılmış psikologların eksiksiz, uluslararası bir listesini hazırlamış ve Gilbreth'in bütün dünyada 1970'te Hindistan'daki Maria Montessori örneğinden sonra anısına pul basılan ikinci kadın psikolog olduğunu ortaya koymuştur.

Referans:

• Wikipedia