Robert OWEN 1771 - 1858
Robert Owen, 14 Mayıs 1771'de, Newtown, Montgomeryshire'da doğmuştur. Dokuz yaşına kadar doğduğu şehirde eğitim görmüştür. On yaşındayken, bir kumaşçı dükkânına çırak olarak girmiş, Manchester'a yerleşmiştir. Keskin zekasının sayesinde Manchester'da hızlıca yükselmiştir, on dokuz yaşındayken bir pamuk işleme fabrikasına idareci olmuş ve işi geliştirmiştir. Bu sektörde birçok yeniliğe imza atmıştır. 1794 yılında, Manchester'daki, Chorlton Twist Company isimli bir firmada ortak ve müdür olmuştur. İş hayatında geçirdiği bu günler gelecekte fikirlerine büyük bir katkıda bulunacaktır. Daha bu ilk zamanlarında bile işçilerle olan yakın ilişkileri ve onlara verdiği önem ile diğer idarecilerden ayrılmıştır.
Glasgow'a yaptığı bir seyahatte, New Lanark değirmenlerinin sahibini, David Dale'in kızıyla tanışmış ve aşık olmuştur. Ortaklarına bu firmayı satın almaları için ikna ettikten sonra, Glasgow'a taşınmış ve evlenmiştir. New Lanark değirmenlerinde çalışan insanların durumları dönemin standartlarına göre iyi olsa da, gerçekçi bir bakış açısıyla hiç de tatmin edici düzeyde değildir. Değirmenlerin yeni yöneticisi olan Owen, işçilerin durumlarını düzeltmek için çeşitli geliştirmeler sunmuştur.
Yeni fikirleri ve çalışmalarıyla büyük bir başarıyı beraberinde getirmesine rağmen, bir masrafı da beraberinde getirmekteydi. Bu yeni masraflardan rahatsız olan diğer ortaklar sorun çıkarmaya başlayınca Owen, yeni bir firma kurmuştur. 1813 yılında "A New View of Society, or Essays on the Principle of the Formation of the Human Character" isimli ilk eserinin ilk parçaları yayımlanmaya başlamıştır. Bu eseri kişisel "insan karakteri" inancıyla yakından ilgilidir. Owen, hiç bir zaman dindar birisi olmamıştır. Kendince geliştirdiği bir insan fikri vardır. Ona göre insan karakteri, kendi kendisinin yapıtı olmaktan çok öte, çevre faktörlerin sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Bu çevre faktörlerini kişi belirleyemez veya kontrol edemez. Aslında bu fikirler pek de kişisel sayılamazdı, bu tür ilkeler çok uzun yıllardır felsefenin içinde yer almıştır. Owen, bu fikirlerini hayatı boyu çok farklı konulara uygulayarak, yeni ve farklı sonuçlar elde etmiştir.
New Lanark'daki çalışmaları Avrupa çapında ilgi görmeye başlamıştır. Fabrika işletmeciliğinde sosyalizm fikirlerini, işbirliğini arttırıcı yönüyle işlemeye başlamıştır. En başından beri onu farklı kılan özelliklerinden olan, "işçilerine eğitim sunma"yı çok daha geliştirerek devam ettirmiştir. Fabrikalarla ilgili kanun önerisine sıkı sıkı bağlı olmasına ve fabrika meselelerinin kanunlaştırılmasına gösterdiği büyük savunmaya rağmen, 1819'da ortaya çıkan Factory Act (Fabrika Kanunu) onu hiç de tatmin etmemiştir.
New Lanark'ta yarattığı komünel sistemi yaymak için uğraşmaya başlamıştır. Ona göre fakirliğe ve işçi sorunlarına tek çözüm onun bi filantropist, sosyalist reformlarından geçmekteydi. Ayrıca ziraat alanında kooperatifçiliğin kurulması için de çaba sarf etmekteydi. İşletmecilik üzerine yaptığı planlar, belki de filantropist yanları yüzünden büyük bir ilgiyle karşılanmıştır. Bir sosyal reformcu olarak yolu açılmış gibidir, Londra'da düzenlenen büyük bir mitingde her türlü dine ve dinsel forma olan karşıtlığını ve nefretini açıkça ifade edince toplumun ona bakış açısı değişmiştir. Çoğunluğu muhafazakâr olan halk nezdindeki popülaritesi düşmüştür, elit çevrelerde de ona olan ilgi azalmıştır. Yine de bunlar Owen'un fikirlerini ve özgüvenini olumsuz etkilememiştir. O, hala gittiği yola sonsuz bir inanç beslemekte, kendine ve fikirlerine fazlasıyla güvenmekteydi.
19. yüzyıl başlarında büyük etki uyandıran öncü ütopyacı ve sosyalisttir. 1816' da New-Lanark fabrikasında kendi denetiminde İngiltere'nin ilk anaokulunu açmıştır. İnsanın yaptıklarından sorumlu olmaması ve çocukluğunda aldığı etkiler Owen'un bütün eğitim ve sosyal reform felsefesinin temelidir.
En önemli yapıtları:
- Çalışan Sınıflar adına İki Önerge (Memorials on Behalf of the Working Classes )
- Tümüyle Yeni bir Toplum Biçimi Adına Dersler (Lectures on an Entire New State of Society)
- Yeni Ahlak Dünyasının Evlilik Sistemi (The Marriage System of the New Moral World)
- Sosyalizm ya da Akılcı Toplumsal Sistem (Socialism or the Rational System of Society)
- Robert Owen'in Kendi Kaleminden Hayat Öyküsü (Life of Robert Owen written by himself)
Referans:
- wikipedia
Yorum Gönder